0 ως 6 ετών (βρεφική-νηπιακή ηλικία)

Μέχρι πριν κάποιες δεκαετίες, οι άνθρωποι υποτιμούσαν αυτό το χρονικό στάδιο. Θεωρούσαν πως η νοημοσύνη του παιδιού ως την ηλικία των 6 δεν του επιτρέπει να διαχειριστεί διάφορα θέματα. Έτσι απλά είναι ένας δέκτης πραγμάτων, τα οποία όμως δεν τον επηρεάζουν σε τέτοιο βαθμό, όσο στη μετέπειτα ηλικία του.

Η αλήθεια βέβαια είναι πως το παιδί από την πρώτη στιγμή που γεννιέται γίνεται δέκτης όλων των ερεθισμάτων και ανταποκρίνεται αναλόγως. Έρευνες δε, δείχνουν πως ακόμη και το έμβρυο δέχεται ερεθίσματα και διαμορφώνει ίσως συνήθειες από τα ερεθίσματα (περισσότερο ακουστικά) που εισπράττει.

Σε αυτήν τη ηλικία, πολλά είναι τα θέματα που απασχολούν το παιδί και τη ανάπτυξή του. Είναι η περίοδος που εξελίσσεται τόσο αναπτυξιακά και νοητικά, όσο και ψυχο-κοινωνικο-συναισθηματικά.

Ως βρέφος (0-2 ετών) κατακτά τα εξής:
• Κινητική αυτονομία
• Βάδιση
• Έλεγχος σφικτήρων
• Νοητική ανάπτυξη
• Γλωσσική ανάπτυξη-Λόγος

Ως νήπιο (2-6 ετών) χαρακτηρίζεται από:
• Τάση για αυτονομία
• Διαφοροποίηση του ρόλου του φύλου
• Σχέσεις με συνομηλίκους-Παιδικό παιχνίδι
• Διαμόρφωση προσωπικότητας

Πού χρειάζεται ο ειδικός:
• Έντονη προσκόλληση στους ενήλικες και άγχος αποχωρισμού πέραν του φυσιολογικού:Το παιδί από το τον 7ο μήνα αναπτύσσει μια προσκόλληση προς το μητρικό πρόσωπο ή όποιο άλλο πρόσωπο έρχεται σε καθημερινή επαφή. Λίγο αργότερα (13ο-18ο μήνα) το παιδί πολύ φυσιολογικά εκδηλώνει ένα άγχος αποχωρισμού από το μητρικό πρόσωπο, όταν το αποχωρίζεται ή όταν βρίσκεται με άγνωστα πρόσωπα. Αυτό σταδιακά φθίνει ως το 3ο έτος. Όταν το παιδί συνεχίζει να εκδηλώνει αυτό το άγχος και σε μεγαλύτερη ηλικία, θεωρείται υπερεξαρτημένο. Τότε βλέπουμε παράλογες συμπεριφορές, όπως: αναζήτηση περιττής βοήθειας, συνεχής αναζήτηση σωματικής επαφής, αναζήτηση σωματικής εγγύτητας, εξασφάλιση της προσοχής των άλλων. Αυτού του είδους οι συμπεριφορές, υποδηλώνουν ένα ανασφαλές παιδί, που μπορεί να βγάλει πολλών ειδών παράξενες συμπεριφορές (π.χ. βραδινή ενούρηση, φοβίες, άγχος, τριχοτιλλομανία, παλινδρόμηση σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια…).
• Παιδικοί φόβοι:Είναι πολύ φυσιολογικό τα παιδιά να έχουν κάποιες φοβίες. Οι πιο συνηθισμένοι σχετίζονται με την ανασφάλεια του παιδιού απέναντι στο άγνωστο και το ξαφνικό – όπως το σκοτάδι, οι μεγάλοι σκύλοι που γαβγίζουν, οι ασυνήθιστοι θόρυβοι, οι καταιγίδες, η θάλασσα, ο γιατρός, τα άγνωστα πρόσωπα-. Η σοβαρότητα των συγκεκριμένων φοβικών αντιδράσεων, μπορεί να κριθεί μόνο από τις συνέπειες που έχουν στην καθημερινή ζωή του παιδιού. Έτσι, αρχίζουμε να ανησυχούμε όταν υπάρχει μια υπεργενίκευση του φόβου και το παιδί δεν αναπτύσσεται ομαλά. Ανησυχούμε όταν το παιδί αλλάζει συνήθειες ή δεν κάνει ακόμη και πράγματα που το ευχαριστούν, μόνο και μόνο επειδή φοβάται. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να έχουμε και διάφορα άλλα προβλήματα, όπως ονυχοφαγία, πιπίλισμα του αντίχειρα, τριχοτιλλομανία, τικ…
• Προβλήματα ύπνου:Αρχικά πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως το να πάει το παιδί για ύπνο στο δωμάτιό του, είναι μια μοναχική πράξη, και για ένα αγχώδες παιδί, μπορεί να γίνει κάτι το πολύ τρομακτικό.
  Υπάρχουν διάφορες μορφές διαταραχών του ύπνου:
  • ελάσσονες διαταραχές (παραμιλητό, υπνοβασία, αϋπνία, τρίξιμο των δοντιών, πρόωρο ή συχνό ξύπνημα
  • νυχτερινοί εφιάλτες
  • ενύπνιοι τρόμοι
  • ο φόβος και το σκοτάδι
  • η νυχτερινή ενούρηση και εγκόπρηση
• Σεξουαλικά ζητήματα: Η σεξουαλική συμπεριφορά κατά την νηπιακή ηλικία, χαρακτηρίζεται από τις:
  • αυτοερωτικές εμπειρίες του παιδιού και τον παιδικό αυνανισμό:
    Τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, από δύο ως πέντε ετών, δείχνουν αυξημένο ενδιαφέρον για τα γεννητικά της όργανα. Ο παιδικός αυνανισμός- η ψαύση δηλαδή των γεννητικών οργάνων με σκοπό την ευχαρίστηση- δεν επηρεάζει δυσμενώς, αυτός καθαυτός, ούτε την πνευματική ούτε τη σωματική ανάπτυξη του παιδιού. Οι γονείς που ανησυχούν υπερβολικά, εκτός του ότι δημιουργούν πρόβλημα στον εαυτό τους, ίσως δημιουργήσουν πρόβλημα και στο ίδιο το παιδί, ενώ δεν υπάρχει κανένας λόγος να συμβεί κάτι τέτοιο. Ο διερεθισμός των γεννητικών οργάνων κατά τα πρώτα χρόνια της νηπιακής ηλικίας έχει καταπραϋντικό- ηρεμιστικό αποτέλεσμα.
    Επίμονες προσπάθειες για την παρεμπόδιση του παιδικού αυνανισμού- τόσο στον ύπνο όσο και στη διάρκεια της ημέρας- θεωρείται από πολλούς ειδικούς ότι είναι άσκοπες και άτοπες. Η πιο σωστή τακτική είναι να δώσουμε στο παιδί έναν λογικό βαθμό ελευθερίας να εξερευνήσει το σώμα του, χωρίς άθελά μας να δίνουμε στον νηπιακό αυτόν αυτοερωτισμό μεγαλύτερη σημασία από όσο πραγματικά του αξίζει.
  • Ερωτοτροπικά παιχνίδια μεταξύ των παιδιών:
    Οι σεξουαλικές δραστηριότητες του παιδιού με άλλα παιδιά συνήθως παίρνουν τη μορφή παιχνιδιών, όπου το ένα παιδί γδύνει κάποιο άλλο ή ένα παιδί εξερευνά το σώμα κάποιου φίλου του, παίζοντας τους «γιατρούς» ή «τη μαμά και το μπαμπά» κ.τ.λ.. Τέτοια παιχνίδια είναι πολύ κοινά στην ηλικία των τεσσάρων ετών και ιδιαίτερα όταν το παιδί βρίσκεται στον παιδικό σταθμό και στο νηπιαγωγείο.
  • Ταυτότητα του φύλου:
    Διαταραχές του ρόλου του φύλου:
    Ένα πρόβλημα που προκαλεί έντονη ανησυχία στους γονείς- πολύ περισσότερο στον πατέρα, παρά στη μητέρα- είναι η θηλυπρεπής, η κοριτσίστικη συμπεριφορά στο αγόρι. Αυτό συμβαίνει, όταν σταθερά πλέον, το αγόρι θέλει να ντύνεται με τα ρούχα του αντίθετου φύλου ή αν δείχνει προτίμηση για τις «κοριτσίστικες» ασχολίες- να παίζει με κούκλες, να σχεδιάζει και να ράβει ρούχα κ.α. Τέτοιες καταστάσεις μπορεί να οδηγήσουν σε διαταραχές ταύτισης με το φύλο προβλήματα ρόλου του φύλου.